Prof dr hab. Zofia Helman (zam. Bednarczyk) studiowała muzykologię na Uniwersytecie Warszawskim (1954-1959). W 1967 roku obroniła pracę doktorską pt.: Technika dźwiękowa w utworach Karola Szymanowskiego (promotor: prof. dr hab. Zofia Lissa), w 1980 roku uzyskała habilitację (na podstawie książki pt.:  Neoklasycyzm w muzyce polskiej XX wieku) a w 1991 tytuł naukowy profesora. W 1976 roku przebywała na stypendium Rządu Francuskiego w Paryżu, a w 1988 r. na stypendium DAAD w Moguncji.

Od 1959 r. pracuje w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, od 1967 r. na stanowisku adiunkta, od 1981 r. na stanowisku docenta, od r. 1990 jako profesor nadzwyczajny i od 1996 roku jako profesor zwyczajny. Od 1979 roku pełni funkcję kierownika Zakładu Teorii i Estetyki Muzyki. W latach 1979/80 - 1986/87 była zastępcą dyrektora Instytutu Muzykologii UW (w tym 1980/81 - pół roku p.o. dyrektora). W latach 1991-1995/96 - dyrektor Instytutu Muzykologii.

Prowadziła gościnne wykłady w Katedrze Muzykologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, w Zakładzie Muzykologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, w Akademii Muzycznej w Krakowie, oraz za granicą na uniwersytetach: w Moguncji, w Ljubljanie, w Genewie (Instytut Muzykologii i Konserwatorium), w Konserwatorium w Pekinie. Uczestniczyła w licznych konferencjach muzykologicznych, krajowych i zagranicznych (Bułgaria, Czechosłowacja, Włochy, Rosja, Austria, Niemcy, Francja, Ukraina). Była promotorem doktoratu h. c. Krzysztofa Pendereckiego (Uniwersytet Warszawski, 1993) oraz recenzentem doktoratów h. c.: Aleksandra Tansmana (Akademia Muzyczna w Łodzi, 1986), Krzysztofa Pendereckiego (Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1998), Henryka Mikołaja Góreckiego (Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2000). W Instytucie Muzykologii UW wypromowała 62 magistrów i 11 doktorów. Brała udział w wielu przewodach doktorskich i habilitacyjnych w charakterze recenzenta.

Od 1981 jest członkiem Komitetu Nauk o Sztuce PAN. Zasiada w Zarządzie Fundacji im. Karola Szymanowskiego (od 1996), jest członkiem Kapituły Nagrody Międzynarodowej Fundacji im. F. Chopina (od 1998) a także członkiem Kolegium Doradczego Muzeum Fryderyka Chopina w TiFC (od 2002). Brała lub bierze udział w pracach komitetów redakcyjnych "Polish Art Studies", „Théâtre, Opéra, Ballet" (Paryż), "Przeglądu Muzykologicznego" i Encyklopedii Muzycznej PWM. Jest członkiem licznych stowarzyszeń muzycznych/muzykologicznych, m. in.: International Musicological Society, Robert-Schumann-Gesellschaft w Düsseldorfie, Gesellschaft für Musikforschung w Kassel, Société Internationale d'Histoire Comparée du Théâtre, de l'Opéra et du Ballet, Związku Kompozytorów Polskich, Towarzystwa im. F. Chopina w Warszawie, Towarzystwa Muzycznego im. Karola Szymanowskiego w Zakopanem.

Za swą działalność naukową uhonorowana została licznymi nagrodami, m. in. Nagrodą Ministra Szkolnictwa Wyższego III st. (1967), Nagrodą MEN II st. (1986), nagrodą ZKP (1988), nagrodą Clio Wydziału Historycznego UW (2000) oraz Nagrodą im. Karola Szymanowskiego (2002).

Zainteresowania badawcze prof. Zofii Helman obejmują następujące zagadnienia:

1. historia muzyki XIX i XX wieku (Chopin, Szymanowski, Palester, Lutosławski, Penderecki; neoklasycyzm w muzyce XX wieku, muzyka sceniczna XX wieku)
2. analiza i interpretacja dzieła muzycznego
3. historia teorii muzyki XVIII-XX wieku
4. edytorstwo muzyczne